Statiegeld op flesjes en blikjes

Het aantal drankverpakkingen kent sinds het begin van deze eeuw een sterke stijging. Wereldwijd wordt er gemiddeld één miljoen plastic flesjes per minuut verkocht en in Nederland worden er jaarlijks 1,5 miljard PET flessen verkocht en 1,8 miljard blikjes. Al deze verpakkingen moeten worden ingezameld, geretourneerd en gerecycled, maar spijtig genoeg gebeurt dit niet altijd op de juiste manier. Veel te vaak eindigen ze in de natuur, en de afvalhoop wordt steeds groter. Statiegeld is één van de manieren om dat probleem aan te pakken en mogelijks ook op te lossen. Maar wat is statiegeld precies, hoe werkt het en wat zijn de voordelen?

Wat is statiegeld?

Statiegeld is een klein bedrag dat je betaalt bij de aankoop van een product, bijvoorbeeld van een PET fles of blikje. Wanneer je de lege verpakking van het product terugbrengt, krijg je het statiegeld volledig terug. Het is dus een soort waarborg, vaak is dit 0,25 euro. Winkeliers nemen deze verpakkingen manueel terug of via een statiegeld machine. Dit systeem gebruiken we al jaren voor glas, denk maar aan hervulbare bierflesjes. Dit jaar wordt het ook ingevoerd voor alle PET flessen en in de toekomst zal dit systeem ook gelden voor blikjes.

Waarom statiegeld?

Statiegeld kent vele voordelen. Zo zorgt het bijvoorbeeld voor een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Dankzij statiegeld werkt de producent namelijk mee aan een sterke circulaire economie en neemt hij ook de verantwoordelijkheid op voor de terugname, recycling en eindverwerking van het product. 

Statiegeld zorgt ook voor een gedragswijziging bij de consument: dankzij de financiële prikkel gaat er automatisch meer aandacht naar het recyclingproces van het product. Daardoor kan er méér en beter gerecycled worden en leidt dit tot een verminderd materiaalgebruik. Momenteel wordt er in Nederland slechts 58% van de kleine PET-flessen zonder statiegeld gerecycled, maar van de grote PET-flessen met statiegeld wordt zo’n 95% gerecycled! Dit komt o.a. omdat flessen met statiegeld relatief proper worden ingezameld, waardoor er van het ingenomen materiaal opnieuw hetzelfde product kan gemaakt worden. Het maakt recycling gemakkelijker en minder duur, een proces dat ook wel bottle-to-bottle recycling genoemd wordt.

Milieuvoordelen van statiegeld

Statiegeld is ook een bewezen manier om zwerfafval te verminderen. Op dit moment maken plastic flesjes en blikjes voor 40% deel uit van al het zwerfafval. Dankzij statiegeld kan dit met 90% verminderen. Dit heeft zowel een ecologische als economische positieve impact. Zwerfafval is natuurlijk enorm schadelijk voor het milieu. Hoe minder afval er in de natuur terecht komt, hoe beter. Het is namelijk een grote oorzaak van vervuiling, verontreiniging én van dierenleed en -sterfte. Vlaamse gemeenten zouden dankzij statiegeld jaarlijks 20,1 miljoen euro kunnen besparen aan opruimkosten van zwerfafval. Nederlandse gemeenten zouden elk jaar zelfs tot 80 miljoen euro kunnen besparen!

Slimme voordelen voor de supermarkt

Natuurlijk zijn er ook kosten verbonden aan een statiegeldsysteem. Denk aan de aankoop en het beheer van inzamelmachines en het beheersysteem van het afval. Maar in sommige landen met statiegeld, zoals in Noorwegen, krijgen de supermarkten een vergoeding van een centrale beheerder. Voor elk blikje dat ze innemen krijgen ze 0,0209 euro en voor elk flesje 0,0261 euro. Aangezien het om honderdduizenden flesjes en blikjes per jaar gaat, verdienen de supermarkten hun investeringskosten binnen de 3 jaar terug. Een inzamelmachine gaat 7 tot 10 jaar mee, wat betekent dat ze hier uiteindelijk zelfs geld mee winnen. Ook vergroot statiegeld het milieuvriendelijk imago van de supermarkten en leidt het tot extra traffic.

Statiegeld werkt!

Al verschillende landen hebben bewezen dat statiegeld weldegelijk een succesvol systeem is. Noorwegen is hier ongetwijfeld het beste voorbeeld van, met een recycling rate van wel 97%! Het systeem wordt geregeld door een centrale beheerder, Infinitum. Dankzij de handling fee verdienen de supermarkten hun investeringen volledig terug. Ook in Duitsland doen ze het al sinds 2003 goed, met een retourpercentage van flessen en blikjes van 94-98,5%. In het Verenigd Koninkrijk loopt Schotland voorop: in mei 2020 werd het ‘deposit return system’ ingevoerd. Alle drankverpakkingen hebben daar een vast statiegeld van 20 pence (23 cent). Voor de rest van het land heeft de Britse regering een volledig werkend statiegeldsysteem beloofd tegen 2023. 

Wereldwijd zijn er al 39 landen en regio’s met een succesvol statiegeldsysteem. Ook de Europese Commissie is er een voorstander van. Om hun ambitieuze doel te kunnen behalen om tegen 2025 90% van de plastic flessen in te zamelen, is statiegeld één van de twee oplossingen. De andere oplossing is een systeem van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Noorwegen heeft aangetoond dat een statiegeldsysteem het beste werkt, maar uiteindelijk hebben beide systemen eenzelfde werking en effect.

Nieuwe regels in Nederland

Vanaf 1 juli 2021 gelden er in Nederland nieuwe regels voor het statiegeld. Het systeem wordt uitgebreid en vanaf dan zal er ook statiegeld zijn op kleine plastic flessen. De producenten en importeurs worden verplicht €0,15 statiegeld te heffen op kleine plastic flessen, voor grote plastic flessen blijft dit €0,25. De etiketten van alle statiegeldflessen worden aangepast en er komt een statiegeldlogo met een nieuwe EAN-code. Dit maakt duidelijk welke flessen wel en niet meedoen met het systeem.

Nieuw logo voor de statiegeldfles

Er komen ook meer innamepunten bij grote supermarkten, bemande trein- en tankstations en grote cateringlocaties. Andere verkooppunten van plastic flessen kunnen kiezen om vrijwillig plastic flessen in te zamelen. Hoe dit gebeurt bepaalt het innamepunt zelf: handmatig of via een Reverse Vending Machine. Zo’n apparaat geeft je statiegeld terug, na inlevering van een flesje. Ook zal vanaf 1 juli 2021 de vergoedings- en bijdragestructuur veranderen. Hoeveel een innamepunt krijgt, is afhankelijk van de manier van innemen.

Statiegeld voor consumenten

Voortaan zal er dus vanaf 1 juli 2021 ook statiegeld op kleine plastic flesjes (€0,15) geheven worden. Het statiegeld op grote plastic flessen (€0,25) blijft. Dit geldt enkel voor flesjes van water en frisdranken. Concreet betekent het dat de consument zijn lege flesjes kan terugbrengen naar een inzamelpunt waar hij zijn statiegeld zal terugkrijgen. Dit kan via een inzamelmachine, een Reverse Vending Machine, of handmatig, via de kassa van een supermarkt bijvoorbeeld.

Statiegeld voor producenten

Producenten en importeurs zijn wettelijk verplicht om vanaf 1 juli 2021 statiegeld op kleine en grote plastic flessen van water en frisdranken te heffen. De vergoedingsstructuur verandert: de vergoeding behandeling extra retouremballage (VBR) en het verwerkingstarief van SRN (Stichting Retourverpakking Nederland) zullen verdwijnen. Er komen nieuwe vergoedingen en regels hiervoor in de plaats. De bijdrage en het statiegeld moet vooraf worden bijgedragen aan Statiegeld Nederland, geldend vanaf het moment dat de fles in de handel gebracht wordt. Zoals eerder vermeld moeten ook alle etiketten verplicht het statiegeldlogo en een nieuwe EAN-code bevatten. Voor de rest blijven de producenten en importeurs verantwoordelijk voor het retourtransport van de flessen en de flessen blijven hun eigendom.

Statiegeld voor kleine verkopers

Kleine verkopers en horeca worden niet verplicht om flesjes met statiegeld in te gaan nemen. Dit is onder andere dankzij KHN (Koninklijke Horeca Nederland) dat de horeca hiervan is vrijgesteld. Het zou bijzonder veel kosten met zicht meebrengen als de verplichting ook voor kleine verkopers en horeca zou gaan gelden. Natuurlijk kunnen zij een vrijwillig innamepunt oprichten, net als scholen, sportverenigingen en bedrijven. Hiermee kun je je als horeca natuurlijk positief onderscheiden.

De volgende stap: Statiegeld op blikjes

Vanaf 31 december 2022 wordt ook statiegeld ingevoerd op blikjes. Opnieuw zal dit €0,15 per blikje zijn. Het doel is om het aantal blikjes in het milieu met minstens 70% te laten afnemen. Momenteel bevinden er zich namelijk zo’n 150 miljoen blikjes in ons milieu bevinden. Dankzij het statiegeldsysteem zal het aandeel van blikjes in zwerfafval aanzienlijk verminderen. Concrete regels zijn er nog niet opgesteld. Wel duidelijk is dat het systeem gelijk zal lopen met dat van de plastic flesjes. De producenten dragen de kosten van het statiegeld. Wederom zijn kleine bedrijven en horeca vrijgesteld. In het najaar van 2022 zal hierover meer informatie volgen. 

Ik blijf me inzetten voor een schone en gezonde toekomst. Zo’n 150 miljoen blikjes die jaarlijks in het milieu belanden, ongeveer 25 olympische zwembaden vol, horen daar niet bij.

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven

Statiegeld is een omstreden onderwerp, maar de feiten blijven: de wereld kampt met een gigantisch afvalprobleem en statiegeld biedt een effectieve oplossing. Dankzij statiegeld vermindert het zwerfafval, wordt er veel meer en beter gerecycled en belandt er minder plastic en aluminium in de natuur!