De impact van frisdrankverpakkingen op het milieu

Verpakkingen bestaan al sinds mensenheugenis. Van dierenhuiden in de prehistorie, tot stenen kruiken en gevlochten manden bij de Romeinen. De behoefte om eten te verpakken en het langer te bewaren is er altijd geweest. Maar goed ook, want zonder verpakkingen zou de voedselverspilling enorm zijn!

Tegenwoordig is er echter een massaproductie van verpakkingen. Deze overvloed aan pakmateriaal is onder meer toe te schrijven aan 3 dingen. Ten eerste is de wereldbevolking flink gegroeid sinds WOII. Verder maakte de technologische vooruitgang het ons steeds makkelijker om producten te verpakken. En als laatste is de groei in het aantal supermarkten belangrijk geweest voor de stijging in verpakkingsmateriaal. Hoewel erg handig, er kleven grote nadelen aan al deze verpakkingen.

Het afvalprobleem

Afval is één van de grootste milieuproblemen van dit moment. Wereldwijd produceren we elk jaar zo’n 2 miljard ton huishoudafval. Meer dan dertig procent daarvan komt ongecontroleerd in de natuur terecht. Dat is ontzettend slecht voor mens, dier en planeet. Vaak bevat dit afval schadelijke stoffen en heeft zo enorme, negatieve gevolgen voor onze gezondheid. Maar niet alleen dat: het draagt ook bij aan de opwarming van de aarde, zure regen en vervuiling van het milieu.

Bijna een derde van al het huishoudafval is afkomstig van verpakkingen, en 18% van alle verpakkingen zijn afkomstig van drankverpakkingen. In Nederland drinkt men elk jaar gemiddeld 1,4 miljard liter frisdrank, wat gelijk staat aan zo’n 85 liter per persoon. Door de frisdrankconsumptie zorgt Nederland elk jaar voor 930 miljoen plastic flessen en 2 miljard blikjes op de afvalhoop! Wat er gebeurt met al die verpakkingen? We recyclen slechts 60% en de rest eindigt op een stortplaats of in de natuur. De milieu impact van al dat afval is ontzettend groot. Het gaat namelijk niet alleen om de verpakking zelf, maar ook om het transport, de koelingstechnieken en het verbruik van fossiele brandstoffen die eraan gekoppeld zijn.

Momenteel kampt de wereld met een gigantisch afvalprobleem en de ecologische gevolgen zijn dramatisch. Het afval vervuilt onze bodem en verontreinigt onze lucht. Ook vergiftigt het alle levende wezens inclusief de mens en verhoogt het risico op brand. Bovendien kost het opruimen en het wegwerken van het afval ons handen vol geld. Wat we ook doen: helemaal weg zal het nooit zijn.

Microplastic

Microplastic zit in alles: de kleren die we dragen, de shampoo waarmee we ons haar wassen en de medicijnen die we slikken. Via de riolering en rivieren komt het microplastic in de zee terecht en die is onderhand  aan het veranderen in een plastic soep. Momenteel ligt er meer dan 14 miljoen ton microplastic op de bodem van de zee. Elk jaar komt er nog zo’n 8 miljoen ton plastic afval bij. Als we ons gedrag tegenover plastic niet veranderen, zal er in 2050 meer afval in de zee zijn dan vis. Het probleem is dat er steeds afval blijft bijkomen zonder dat er ooit afval verdwijnt. 

Kijk vooral eens deze aflevering van het KRO/NCRV programma “de Vuilnisman” terug. Interessant om te zien hoeveel plastic er nu daadwerkelijk gerecycled wordt.

De milieu-impact van verpakkingen

Gelukkig is er al veel verbeterd en het milieubewustzijn onder de bevolking stijgt. We kunnen zelfs spreken van een grootschalige klimaat-revolutie. Een wedstrijd waarin bedrijven racen naar de top: duurzame producten, minder materialen en geen CO² uitstoot – de visie van de toekomst. Een blikje weegt steeds minder en glazen flessen worden steeds vaker hergebruikt. Dus waarom zouden we ons dan tóch zorgen moeten maken om die verpakkingen?

Ondanks alle verbeteringen laten de verpakkingen van frisdrank nog steeds een grote, negatieve impact achter. Per portieverpakking wordt er, afhankelijk van het materiaal, gemiddeld 180 gram CO² uitgestoten. De meeste CO² uitstoot komt van het productieproces van de verpakking zelf (37%). Natuurlijk tellen er ook nog andere factoren mee. Denk aan de koeling van de frisdrank (10%), energieverbruik van de retailer, opslagruimte (12%) en transport (15%). Maar niet alleen de CO² uitstoot laat een negatieve impact achter. Ook het verbruik van fossiele brandstoffen moet worden meegerekend. Per liter frisdrank is dit gemiddeld 6 megajoule (MJ) en opnieuw zorgt de verpakking samen met het transport voor het meeste energieverbruik.

Natuurlijk zijn de verschillen tussen de materiaalsoorten van verpakkingen groot.

PET-fles

Van de vervuilende frisdrankverpakkingen blijkt dat herbruikbare PET-flessen het minst vervuilend zijn. Een PET-fles verbruikt de minste energie om te produceren. PET stapel je eenvoudig op elkaar. Qua ruimtegebruik is het erg efficiënt. Ook kan een fles meerdere malen gerecycled worden. Jammer genoeg wordt maar 60% van de PET flessen daadwerkelijk gerecycled. De overige 40% zorgt voor een plastic soep, microplastics en veel zwerfafval. In zee duurt het ongeveer 450 jaar voordat een plastic fles volledig is afgebroken.

Glas

Herbruikbaar glas heeft een groot voordeel: Het kan namelijk onbeperkt gerecycled worden. Aangezien 60% van de glazen flessen en potten bestaan uit gerecycled glas, compenseert dat enigszins het hoge energieverbruik van het productie- en recyclings-proces. De natuur heeft grote problemen met het afbreken van glazen flessen. Hier doet ze ongeveer 1 miljoen jaar over…

Karton

Kartonnen verpakkingen van frisdrank verbruiken ongeveer evenveel energie om te produceren als glazen flessen. Ze scoren beter dan glazen flessen op de meeste factoren, maar ze hebben een erg inefficiënt ruimtegebruik. Daarnaast zorgt karton voor een slechte water eutrofiëring. Als kartonnen verpakkingen als afval eindigen in de natuur, heeft dit een grote impact op de biodiversiteit. 

Blikjes

Metalen blikjes blijken nét iets beter te zijn dan aluminium blikjes. Dit komt omdat de productie van aluminium een verschrikkelijk hoge CO²-uitstoot heeft. Er worden wel steeds meer blikjes gerecycled. Mede door de aangekondigde statiegeld op blikjes is de verwachting dat dit zal toenemen. Een aluminium blikje is na 200 jaar afgebroken door de natuur.

Frisdrank bestaat voor 90% uit water

Eén ding moeten we nog in acht nemen als het gaat over de milieu-impact van frisdrank: water. Frisdranken bestaan uit 90% water. Dit betekent dat we in Nederland elk jaar miljarden liters water nodeloos verpakken en vervoeren. De ecologische kosten zijn enorm: het produceren en transporteren van flessenwater vraagt tot 2000 keer meer energie dan kraanwater! Voor het transport is er per fles meer dan één liter benzine nodig en ook de CO²-uitstoot is enorm. Samen zorgt dit voor een grote ecologische impact, maar gelukkig zijn er daarvoor relatief simpele oplossingen. Zo kunnen we bijvoorbeeld het flessenwater in frisdrank vervangen door leidingwater, wat steeds meer bedrijven gelukkig gaan doen. Natuurlijk blijven de transportkosten en het verpakkingsprobleem bestaan. Grotere verpakkingen gebruiken is ook een mogelijkheid, hoewel onderzoek heeft aangetoond dat het slechts een beperkt milieuvoordeel oplevert (tussen de 1-15%, afhankelijk van de onderzochte factor).

De beste en milieuvriendelijkste oplossing blijft dat de frisdrank ter plekke gemaakt wordt. Dit betekent dat op de plaats van de consumptie de frisdranksiroop wordt gemengd met kraanwater.   

Het recycling-proces

Ten slotte een laatste onderdeel in het verhaal van frisdranken: het recycling-proces. Want wat gebeurt er met al die miljoenen verpakkingen nadat je ze in de vuilbak hebt gegooid? Er zijn twee opties: de verpakkingen worden gerecycled, of ze worden niet gerecycled. In elk geval moet het afval eerst opgehaald en gesorteerd worden. Daarna wordt het nogmaals vervoerd. 

Wanneer het afval niet gerecycled wordt, wordt het vaak eerst verbrand voordat de as op een stortplaats terecht komt. Zo’n stortplaats is bijzonder slecht voor het milieu, de omgeving en de dieren die er leven. Ook genereert het afval grote hoeveelheden methaan, een broeikasgas dat nog veel slechter is dan CO². Bovendien verontreinigt dit het grondwater en de verbranding van het afval veroorzaakt schadelijke gassen. Nodeloos om te zeggen, zulke stortplaatsen moeten we vermijden!

De tweede optie is dan natuurlijk dat het afval wél gerecycled wordt. Het afval wordt dan eerst opgehaald en getransporteerd naar sorteercentra; daar gebeurt de voorbehandeling en sortering van het afval zowel handmatig als geautomatiseerd. Daarna wordt het afval ofwel mechanisch gerecycled (op dit moment is het nagenoeg de enige vorm van recycling), chemisch gerecycled (ook wel de recycling van grondstoffen genoemd), of wordt er aan energieterugwinning gedaan. 

Zoals eerder gezegd is er veel verbeterd. Steeds meer mensen gaan bewuster om met verpakkingen en het milieu. Het is goed om deze trend door te zetten en het aantal verpakkingen zo snel mogelijk terug te dringen. Dit is niet alleen goed voor onszelf, maar ook voor onze medemens, de dieren én de planeet.